Ewa Szymańska Szkoła Podstawowa w Chalinie
Człowiek często myśli o tym, co go jeszcze w życiu spotka. Każdy planuje, marzy, fantazjuje, a szczególnie wtedy, gdy zbliża się wigilia Andrzeja, a z nią andrzejki i andrzejkowe wróżby.
Z naszego regionu... Dawniej wierzono, że cały okres końca jesieni i początku zimy to czas, kiedy dusze krążą blisko ziemi. Z bliskością zmarłych wiązała się dla żywych możliwość dowiedzenia się swej przyszłości. Można powiedzieć, że wróżby w wigilię św. Andrzeja pozostawały w pewnym związku z duszami zmarłych. Jednak dawniej nie na całej ziemi dobrzyńskiej były w tym dniu znane. Tam, gdzie zwyczaj wróżenia w ten wieczór był znany, praktykowały go wyłącznie dziewczęta. Za pomocą wróżb usiłowały odkryć swoją przyszłość, głównie matrymonialną. W Chrostkowie puszczały wianki na miednicę z wodą, wyciągały też garstkę słomy z dachu, licząc czy jest para i lały wosk, patrząc, co się ulało. Dziewczyny z Młyńca kładły pod talerz kartki z imionami znanych chłopców albo pod talerze książeczkę do nabożeństwa, lalkę, pierścionek Wyciągnięcie książeczki oznaczało pójście do zakonu, lalki – nieślubne dziecko, pierścionka – rychłe zamążpójście (Rogowo). Natomiast w Płonczynie ustawiały buty w rzędzie i przestawiały, który pierwszy dojdzie do progu, liczyły też sztachety w płocie, nasłuchiwały, z której strony pies zaszczeka. Panienki z Witowąża i Rogowa przerzucały bucik za siebie, patrząc, czy obróci się czubkiem w stronę drzwi. W Zbytkowie dziewczęta ustawiały pod łóżkiem naczynie z wodą, na nim układały most z patyków, a pod poduszką kładły karteczki z imionami chłopców. Ów „most” miał wywołać we śnie postać narzeczonego. Rano wyciągały karteczkę z jego imieniem. Rzadko w zabawach i wróżbach brali udział chłopcy (Młyniec). Mieli oni czasem osobny dzień wróżb na św. Katarzynę.
Podtrzymujemy tradycje ludowe...
Chciałabym przedstawić scenariusz uroczystości andrzejkowej, który przygotowałam razem z uczniami naszej szkoły.
Uczniowie stoją w kręgu, do środka wchodzą dwie wróżki ubrane w piękne, długie suknie. Elfy zasiadają w „kącikach wróżb”. Sala udekorowana jest złotymi gwiazdami, kolorowymi butami, kluczami różnej wielkości, na tablicach wiszą horoskopy: księżycowy, chiński, numerowy. Okna przystrojono niebieską bibułą.
Wróżka I
Późną jesienią po zakończeniu wszystkich prac rolnych, gdy dni były coraz krótsze, a wieczory coraz dłuższe, rozpoczynała się niegdyś na wsi pora kojarzenia małżeństw. Następował wtedy okres zabaw i wróżb. Szczególnym dniem był 29 listopada – wigilia św. Andrzeja. Św. Andrzej od andrzejek pochodził z Bestaidy w Galilei. Był rybakiem i uczniem Jana Chrzciciela, a potem poszedł za Chrystusem. Przyprowadził też do Niego swojego brata Szymona Piotra. Przedstawiał Jezusowi pogan, którzy chcieli Go poznać. Podróżował po wielu krajach, założył kościół w Bizancjum. Zginął ukrzyżowany w Achai.
Wróżka II
Wieczór andrzejkowy zawsze był poświęcony wróżbom matrymonialnym. Często dziewczęta starały się zaskarbić sobie łaskę swojego patrona za pomocą modlitw, postów i innych umartwień. Wiele przysłów ludowych podkreśla znaczenie, jakie panny przywiązywały do św. Andrzeja jako patrona: ”Na św. Andrzeja dziewkom z wróżby nadzieja”, ”Noc Andrzeja świętego przyniesie nam narzeczonego”.
Wróżka I
Dzisiaj również przeniesiemy się w świat wróżb i fantazji, do „Krainy Magii”. Aby wejść do magicznego świata, musicie mieć dużo siły i energii. Poczęstujemy was magicznymi cukierkami. /wróżki i elfy częstują wszystkich uczniów cukierkami zakupionymi przez Radę Rodziców/
Wróżka II
Aby uwolnić się od złych i ponurych myśli każdy głośno wypowie zaklęcie: „Złe i ponure myśli – precz!”
Wróżka I
Wszyscy chcemy, aby wróżby się spełniły, wymówimy kolejne zaklęcie: „Hokus – pokus. Czary – mary, aby wróżba się spełniła, złóżmy dary i zatańczmy z Andrzejami”
Uczniowie powtarzają zaklęcie. Zaczyna grać muzyka, wróżki zapraszają Andrzejów do tańca. Uczniowie tańczą w kole. Za taniec z wróżką każdy Andrzej otrzymuje batonika.
Wróżka II
Elfy zasiadły już w „kącikach wróżb”, zapraszamy was do wspólnej zabawy – poznajcie swoją przyszłość.
UCZNIOWIE ROZCHODZĄ SIĘ DO WYBRANYCH PRZEZ SIEBIE KĄCIKÓW WRÓŻB.
Kącik I: Wróżba „ Imiona”
Elfy trzymają serca z imionami dziewcząt i oddzielne z imionami chłopców. Uczestnik przebija szpilką serca z wypisanymi na odwrocie imionami. Miejsce przebicia wskaże imię przyszłej sympatii.
Kącik II: Wróżba „Mowa kwiatów”
Na stoliku są rozłożone ilustracje kwiatów. Uczeń losuje kwiat, elf wyjaśnia, co mu kwiat przepowiada: Ø Aster – uważaj, czekają cię kłopoty
Ø Bez – miłe towarzystwo
Ø Dalie – sukcesy w życiu
Ø Goździk – zazdrość
Ø Jemioła – przyjaźń, wybaczenie i zgoda
Ø Lilia – niewinność i samotność
Ø Narcyz – zakochasz się
Ø Nasturcja – gorąca miłość
Ø Niezapominajki – będziesz tęsknić
Ø Piwonia – szczęście w podróży
Ø Róża – szczęście w życiu, powodzenie
Ø Stokrotka – dobieraj staranniej przyjaciół
Kącik III: Wróżba „Kubki przyszłości”
Przykrywamy osobnymi kubkami obrączkę, pierścionek, różaniec i monetę. Elf odwraca kubeczek wskazany przez uczestnika i przepowiada znaczenie „magicznych przedmiotów”: Ø Moneta – bogactwo Ø Obrączka – oznacza w przyszłości małżeństwo Ø Pierścionek – zostaniesz starą panną lub kawalerem Ø Różaniec – ciągłe modlitwy
Kącik IV: „Magiczny wosk”
Elf trzyma klucz przez który dzieci „leją wosk” (w obecności nauczyciela). Z cienia ulanego wosku uczniowie odczytują kształt – symbol tego, co czeka ich w przyszłości. Znaczenia symboli zawieszone są na tablicy. Znaczenia symboli np.: Ø Dom – udane życie rodzinne Ø Drzwi – duża zmiana w życiu, np. czeka cię bogactwo Ø Gwiazda – spełnienie marzeń Ø Jabłko – niezgoda, pokłócisz się z przyjacielem Ø Jaskółka – dobra wróżba, nadzieja, pracowitość, pilność Ø Język – zło, plotka, obmowa Ø Klucz – symbol powagi i władzy, porządku i rozwagi Ø Koło – doskonałość, daje bezpieczeństwo każdemu Ø Korona – władza i potęga, czeka cię pochwała i nagroda Ø Książka – wiedza, doskonałe wyniki w szkole Ø Labirynt – zamieszanie, zamęt, sytuacja się skomplikuje Ø Mrówka – pracowitość, czeka cię pracowity rok. Wykażesz się gospodarnością Ø Orzeł – szybki, wysoki lot po władzę. Dzięki bystrości i zdolnościom osiągniesz władzę Ø Róg – atak, triumf, będziesz najlepszy w jakiejś dziedzinie Ø Samochód – czekają cię podróże Ø Serce – siedziba życia, czeka cię miłość i szczęście Ø Słońce – zyskasz chwałę i popularność. Początek kariery.
Kącik V: Wróżba z butami
Elf zachęca wszystkie dziewczęta do zdjęcia lewego bucika. Obuwie ustawiamy w rzędzie i przestawiamy, sprawdzamy, który pierwszy dojdzie do progu. Oznacza to, że właścicielka buta w przyszłości pierwsza wyjdzie za mąż.
Wróżka I
W „Krainie Magii” spożywamy „magiczne potrawy”, które dodają nam sił i energii. Utwórzcie koło - poczęstujemy was cukierkami. Wszyscy uczestnicy zabawy ustawieni są w kręgu, wróżki i elfy częstują cukierkami zakupionymi przez Radę Rodziców.
Wróżka II
W naszej krainie nie tylko przepowiadamy przyszłość, ale również świetnie się bawimy. Zapraszamy do tańca dziewczyny i chłopców, małych i dużych – wróżki i elfy zatańczą z wami. Ruszajmy w pląs!Rozlega się muzyka, uczniowie zaczynają taniec .Dyskoteka trwa około godziny.
Literatura „Z muzą w szkole” praca zbiorowa pod redakcją Elżbiety Gałczyńskiej Wydawnictwo Korepetytor Płock 2001 „Kultura ludowa ziemi dobrzyńskiej” Teresa Karwicka PWN 1979
|